Co może się stać, kiedy zostanie naruszony zakaz konkurencji?
Nie wiesz co grozi tobie za naruszenie umownego zakazu konkurencji? Zastanawiasz się, czego możesz domagać się od nielojalnego kontrahenta? A może szukasz informacji na temat pracowniczych i korporacyjnych konsekwencji złamania zakazu konkurencji? Z artykułu dowiesz się:
- jaka jest treść zakazu konkurencji oraz z czego ona wynika,
- kiedy dochodzi do naruszenia zakazu konkurencji,
- jakie skutki związane są z naruszeniem zakazu konkurencji.
Zakaz konkurencji i jego naruszenie
Na wstępie musisz wiedzieć, że zakaz konkurencji nie jest jednolitym obowiązkiem spoczywającym na wszystkich pracownikach i współpracownikach. W zależności od okoliczności danego przypadku, będzie miał on nie tylko inną podstawę prawną ale przede wszystkim odmienną treść. W praktyce oznacza to, że innych zakres działań podejmowanych przez osobę związaną zakazem będzie traktowany, jak jego naruszenie.
Dla przypomnienia poniżej zamieściłem podstawowe informacje o najczęściej spotykanych zakazach działalności konkurencyjnej. Więcej na ich temat znajdziesz w innych wpisach na moim blogu. Przechodząc natomiast do poszczególnych rodzajów zakazu konkurencji, które mogą obowiązywać:
- pracowników – wśród podstawowych obowiązków pracowniczych nie znajduje się zakaz prowadzenia działalności w obszarze funkcjonowania pracodawcy. Podstawę zakazu konkurencji może zaś stanowić odrębna umowa zawierana pomiędzy pracownikiem i pracodawcą. Pracownik objęty taką umową nie może prowadzić działalności konkurencyjnej wobec pracodawcy ani też świadczyć pracy w ramach stosunku pracy lub na innej podstawie na rzecz podmiotu prowadzącego taką działalność. Jak widzisz, zakaz ten jest bardzo szeroki i obejmuje zarówno prowadzenie własnej działalności gospodarczej, jak i zatrudnienie na umowę o pracę, a także wykonywanie pracy w oparciu o każdą inną podstawę. W praktyce zatem podejmowanie jakichkolwiek działań zarobkowych w dziedzinie funkcjonowania pracodawcy będzie mogło zostać uznane za naruszenie zakazu konkurencji,
- byłych pracowników – jako pracodawca możesz zawrzeć z niektórymi pracownikami tożsamą umową jak opisaną wyżej, z tym że obowiązującą także po zakończeniu stosunku pracy. Możliwe to jest jednakże tylko względem pracowników mających dostęp do szczególnie ważnych informacji, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę (np. know-how, tajemnica przedsiębiorstwa). Co więcej umowę taką zawiera się na czas określony, a były pracownik otrzymuje odszkodowanie za powstrzymanie się od danej działalności,
- członków zarządu spółki z o.o. oraz jej likwidatorów – członek zarządu nie może bez zgody spółki zajmować się interesami konkurencyjnymi ani też uczestniczyć w spółce konkurencyjnej jako wspólnik spółki cywilnej, spółki osobowej lub jako członek organu spółki kapitałowej bądź uczestniczyć w innej konkurencyjnej osobie prawnej jako członek organu. Zakaz ten obejmuje także udział w konkurencyjnej spółce kapitałowej w przypadku posiadania przez członka zarządu co najmniej 10% udziałów lub akcji tej spółki albo prawa do powołania co najmniej jednego członka zarządu. W okresie likwidacji zakaz ten dotyczy likwidatorów. Jak widzisz zakaz ten został opisany odmiennie aniżeli w przypadku pracowników. Obejmuje on nie tylko samodzielne wykonywanie działalności konkurencyjnej ale także uczestnictwo w innych podmiotach konkurencyjnych,
- wspólnicy spółek osobowych – wspólnik nie może, bez wyraźnej lub domniemanej zgody pozostałych wspólników, zajmować się interesami konkurencyjnymi, w szczególności uczestniczyć w spółce konkurencyjnej jako wspólnik spółki cywilnej, spółki jawnej, partner, komplementariusz lub członek organu spółki. W okresie likwidacji zakaz konkurencji obejmuje tylko wspólników będących jej likwidatorami. Zakaz ten został zatem ukształtowany podobnie, jak w przypadku członków zarządu spółek z o.o.,
- współpracownicy – w odniesieniu do tej kategorii podmiotów, tj. związanych z tobą umową cywilnoprawną, nie obowiązuje ustawowych zakaz działalności konkurencyjnej. Może on jednakże wynikać z treści umowy zawartej z takim podmiotem. Zgodnie natomiast z zasadą swobody umów, treść tego zakazu, a także konsekwencje jego naruszenia mogą zostać ukształtowane samodzielnie przez strony.
Konsekwencje naruszenia zakazu konkurencji
Różnorakie brzmienie klauzul zakazu konkurencji nie jest jedyną różnicą pomiędzy nimi. W zależności od przypadku inne będą także skutki jego naruszenia. Odwołując się do ww. kategorii podmiotów, konsekwencje te przedstawiają się w następujący sposób:
- pracownicy – pracodawca, który poniósł szkodę wskutek naruszenia przez pracownika zakazu konkurencji przewidzianego w umowie, może dochodzić od pracownika wyrównania tej szkody na ogólnych zasadach odpowiedzialności pracowniczej (ograniczenie odszkodowania do trzykrotności wynagrodzenia, odpowiedzialność tylko za szkodę rzeczywistą). Możliwe jest wprowadzenie klauzuli kary umownej za każde naruszenie. W przypadku prowadzenia działalności konkurencyjnej na dużą skalę, bądź powodującej znaczne straty pracodawcy możliwe jest także wyciągnięcie konsekwencji dyscyplinarnych, w tym zwolnienie pracownika z jego winy bez zachowania okresu wypowiedzenia,
- byli pracownicy – były pracownik zobowiązany jest do pełnego naprawienia szkody wynikłej z naruszenia zakazu konkurencji, o ile inaczej nie postanowiono w umowie. Możliwe jest także wprowadzenie kary umownej za każde naruszenie,
- członkowie zarządu spółki z o.o., likwidatorzy spółki z o.o. – członek zarządu naruszający ustawowy zakaz konkurencji zobowiązany jest do pełnego wyrównania szkody poniesionej przez spółkę, chyba że nie można mu przypisać winy za jego zachowanie. Dodatkowo, wspólnicy mogą powziąć uchwałę o odwołaniu takiego członka zarządu,
- wspólnicy spółek osobowych – każdy z pozostałych wspólników ma prawo żądać od wspólnika naruszającego ustawowy zakaz konkurencji wydania spółce korzyści, jakie osiągnął ten wspólnik oraz naprawienia wyrządzonej spółce szkody. Prowadzenie działalności konkurencyjnej względem spółki może stanowić również podstawę powództwa o wyłączenie wspólnika ze spółki,
- współpracownicy – rodzaj zakres konsekwencji związanych z naruszeniem zakazu konkurencji powinien wynikać z treści umowy. Zazwyczaj zastrzega się na taką okoliczność karę umowną. Nadto, naruszenie zakazu konkurencji może zostać uznane za powód rozwiązania umowy z winy współpracownika. W przypadku braku tego typu zastrzeżeń w treści umowy, będziesz mógł domagać się od współpracownika odszkodowania na zasadach ogólnych, tj. z tytułu nienależytego wykonania umowy.
Wyżej wymienione skutki naruszenia zakazów konkurencji nie wyczerpują wszystkich możliwych konsekwencji tego typu nielojalnych działań. W zależności od okoliczności konkretnego przypadku, nie jest wykluczona odpowiedzialność za popełnienie czynu nieuczciwej konkurencji, a nawet odpowiedzialność karna. Przypadki te zostały szczegółowo opisane w innych wpisach na moim blogu.