Zakaz konkurencji członków zarządu

Zastanawiasz się czy będąc członkiem zarządu możesz prowadzić działalność konkurencyjną względem spółki? Nie wiesz, co obejmuje zakaz konkurencji? A może szukasz odpowiedzi na pytanie, kto i czy może udzielić tobie zgody na prowadzenie tego typu działalności? Z artykułu dowiesz się:

• kogo obejmuje zakaz konkurencji w spółkach kapitałowych,
• jaki jest przedmiotowy zakres zakazu konkurencji,
• czy możliwe jest zwolnienie członków zarządu z zakazu konkurencji,
• jaką odpowiedzialność może ponieść członek zarządu za naruszenie zakazu konkurencji.

Kogo obejmuje zakaz konkurencji?

W spółkach kapitałowych, co do zasady wspólnicy nie są zobowiązani do powstrzymywania się od działalności konkurencyjnej względem spółki. Wynika to z charakteru tego rodzaju spółek, w którym przeważa czynnik kapitałowy, nie zaś osobowy.

Jeżeli jednakże jesteś członkiem zarządu spółki z o.o. lub spółki akcyjnej, to zobligowany jesteś do powstrzymania się od pewnego rodzaju aktywności gospodarczej, która mogłaby szkodzić spółce. Te same zasady stosuje się również do:

• członków zarządu spółki partnerskiej, w której zarząd został ustanowiony,
• likwidatorów spółki z o.o. oraz spółki akcyjnej.

Czego zabrania zakaz konkurencji?

Pojęcie zakazu konkurencji na gruncie prawa spółek jest rozumiane bardzo szeroko. W jego zakres wchodzą następujące czynności, których członkowie zarządów ww. spółek nie mogą się podejmować:

• interesów konkurencyjnych, Jako interes konkurencyjny należy przy tym zakwalifikować nie tylko wykonywanie pracy lub usług na rzecz podmiotu prowadzącego działalność konkurencyjną, ale także takie zachowania członka zarządu, które mogą niekorzystnie wpływać na sytuację majątkową spółki – ułatwianie takiemu podmiotowi prowadzenia działalności gospodarczej, doradzanie, dostarczanie towarów, udzielanie kredytów, przekazywanie informacji o kontrahentach spółki czy metodach produkcji, a więc dokonanie czynności na rzecz innego podmiotu prowadzącego działalność konkurencyjną. Taka sytuacja przykładowo zachodzi, gdy członek zarządu zawiera z takim podmiotem umowę o świadczenie usług, które są już częściowo wykonane a częściowo wykonywane przez reprezentowaną spółkę, niosącą dla niej niekorzystne skutki finansowe,
• uczestnictwa w spółce konkurencyjnej jako wspólnik spółki cywilnej, spółki osobowej lub jako członek organu spółki kapitałowej bądź uczestniczyć w innej konkurencyjnej osobie prawnej jako członek organu,
• udziału w konkurencyjnej spółce kapitałowej w przypadku posiadania przez członka zarządu co najmniej 10% udziałów lub akcji tej spółki albo prawa do powołania co najmniej jednego członka zarządu.

Kluczowe jest zatem wyjaśnienie czym jest działalność konkurencyjna. Aby dane podmioty były względem siebie konkurencyjne, muszą zostać łącznie spełnione następujące warunki:

• oba podmioty, np. członek zarządu prowadzący równocześnie własną firmę oraz spółka mają tożsamy przedmiot swojej działalności,
• oba działają na tym samym obszarze (rynku). Rzecz jasna obszary te nie muszą pokrywać się w całości, do istnienia stosunku konkurencyjności wystarczy częściowe nakładanie się na siebie obszarów działalności obu tych podmiotów.

Zezwolenie na prowadzenie działalności konkurencyjnej

We wszystkich ze ww. spółek przewidziano taki sam mechanizm zezwalania członkom zarządu i likwidatorom na prowadzenie działalności konkurencyjnej. Mianowicie, osoba taka powinna wystąpić o zgodę do organu, który jest uprawniony w danej spółce do powoływania zarządu. W zależności zatem od brzmienia umowy, bądź statutu spółki będzie to zgromadzenie wspólników, rada nadzorcza albo jeszcze inny podmiot.

Naruszenie zakazu konkurencyjności

Jeżeli naruszysz ustawowy zakaz prowadzenia działalności konkurencyjnej, musisz liczyć się nie tylko z sankcjami korporacyjnymi, które mogą przybrać postać odwołania cię z funkcji w zarządzie spółki. Jeżeli funkcję tą pełnisz w oparciu o umowę o pracę, to grozić może tobie także zwolnienie dyscyplinarne. W przypadku zaś zawarcia umowy cywilnoprawnej, ewentualne kary umowne, jeżeli przewidziano je na taką okoliczność.

Co więcej, spółka będzie mogła domagać się od ciebie odszkodowania za działania sprzeczne z prawem, w tym przypadku byłoby nim naruszenie przez ciebie ustawowego zakazu konkurencji. Szkodą spółki mogą być przy tym:

• straty – czyli środki pieniężne, które nie wpłynęły do spółki na skutek działalności konkurencyjnej członka zarządu, a także kwoty wydane na dochodzenie roszczeń przez spółkę. Przykładowo, jeżeli za zlecenie wykonane z materiałów spółki, bądź przy użyciu jej innych zasobów, wynagrodzenie otrzyma członek zarządu w ramach swojej indywidualnej działalności gospodarczej,
• utracone korzyści – czyli środki pieniężne, które nie zostały uzyskane przez spółkę z uwagi na działalność konkurencyjną członka zarządu. Przykładem może być przejęcie klienteli przez członka zarządu. W takim bowiem przypadku spółka utraci zysk z dotychczasowych klientów.

Odpowiedzialność odszkodowawcza członków zarządu oparta jest na zasadzie winy. Co oznacza, że możesz się od niej uwolnić wykazując brak winy. W praktyce jednakże, z uwagi na pełnienie funkcji członka zarządu, co wiąże się z wyższym poziomem staranności, wykazanie braku winy w naruszeniu zakazu konkurencji może być utrudnione.

Niezwykle istotne jest wszakże, to iż jeżeli spółka nie wytoczy powództwa o naprawienie wyrządzonej jej szkody w terminie roku od dnia ujawnienia czynu wyrządzającego szkodę, każdy wspólnik może wnieść pozew o naprawienie szkody wyrządzonej spółce. Zasada ta chronić ma spółkę w wypadku, gdy członek zarządu naruszający zakaz konkurencji blokowałby wystąpienie przez spółkę z powództwem przeciwko niemu.