Zakaz konkurencji w spółkach osobowych
Zastanawiasz się, czy wspólników spółek osobowych obowiązuje zakaz konkurencji? Nie wiesz, jak postąpić, gdy twój wspólnik prowadzi działalność konkurencyjną względem spółki? A może szukasz informacji na temat odszkodowania należnego od wspólnika naruszającego zakaz konkurencji? W artykule znajdziesz informacje na temat:
- zakresu ograniczenia konkurencji w poszczególnych spółkach osobowych,
- roszczeń przysługujących w przypadku naruszenia zakazu konkurencji,
- sposobu obliczania odszkodowania należnego od nielojalnego wspólnika.
Zakaz konkurencji a wspólnicy
Wynikający z ogólnej zasady lojalności wspólników względem spółki oraz pomiędzy sobą zakaz konkurencji, nie jest tożsamy we wszystkich spółkach osobowych. W najszerszym zakresie znajduje on zastosowanie w spółce jawnej.
Wspólnicy tejże spółki mianowicie, bez wyraźnej lub domniemanej zgody pozostałych wspólników, nie mogą zajmować się interesami konkurencyjnymi, w szczególności uczestniczyć w spółce konkurencyjnej jako wspólnicy spółki cywilnej, spółki jawnej, partner, komplementariusze lub członkowie organu innej spółki. Tożsame zasady stosuje się względem partnerów spółki partnerskiej.
W spółce komandytowej zakazu tego nie stosuje się do komandytariusza nieposiadającego prawa do prowadzenia spraw spółki lub jej reprezentowania, chyba że umowa spółki stanowi inaczej. Zakaz konkurencji nie obejmuje także akcjonariuszy spółek komandytowo-akcyjnych.
Co ważne, niezależnie od rodzaju spółki osobowej, w okresie jej likwidacji, zakaz konkurencji obejmuje wyłącznie likwidatorów. Jeżeli zatem jesteś wspólnikiem spółki osobowej w likwidacji i nie zostałeś jej likwidatorem, to możesz swobodnie prowadzić działalność konkurencyjną, chyba że z umowy spółki wynika co innego.
W pozostałych przypadkach, wspólnik którego obejmuje zakaz konkurencji, może prowadzić działalność konkurencyjną wyłącznie za zgodą pozostałych wspólników. Przy czym może być ona:
- wyraźna – zawarta czy to wprost w treści umowy spółki, bądź uchwale wspólników, czy też wyrażona w postaci oświadczeń poszczególnych wspólników złożonych wspólnikowi zamierzającemu rozpocząć działalność konkurencyjną,
- domniemana – wynika ona z kontekstu sytuacji, przykładowo gdy wspólnicy wiedzą o prowadzeniu działalności konkurencyjnej przez jednego z nich ale milcząco ów fakt akceptują.
Roszczenia na wypadek naruszenia zakazu konkurencji
Każdy wspólnik ma prawo żądać od wspólnika wydania spółce korzyści, jakie osiągnął wspólnik naruszający zakaz konkurencji, lub naprawienia wyrządzonej jej szkody. Pamiętaj jednakże, że roszczenia te ulegają bardzo szybkiemu przedawnieniu – zaledwie z upływem sześciu miesięcy od dnia, gdy wszyscy pozostali wspólnicy dowiedzieli się o naruszeniu zakazu, nie później jednak niż z upływem trzech lat od jego naruszenia.
Co ciekawe, jeżeli jeden albo wszyscy pozostali wspólnicy decydują się na wytoczenie powództwa przeciwko wspólnikowi naruszającemu zakaz konkurencji, to czynią to w imieniu spółki. Powodem jest zatem co prawda wspólnik, bądź wspólnicy jednakże działający na rzecz spółki. Sąd orzekając bowiem obowiązek zwrotu ww. świadczeń nakazuje ich przekazanie spółce, nie zaś powodom.
Niezależnie od powyższego, naruszenie zakazu konkurencji może stanowić także powód sądowego rozwiązania spółki. A w przypadkach, gdy z powództwem wystąpiliby wszyscy pozostali wspólnicy, mogliby oni żądać sądowego wyłączenia pozwanego wspólnika ze spółki. W przypadku uwzględnienia powództwa, wspólnicy muszą rozliczyć się z wyłączonym wspólnikiem na zasadach przewidzianych przy wypowiedzeniu umowy spółki. Rzecz jasna, nie pozbawia ich to ww. roszczeń odszkodowawczych.
Odszkodowanie za naruszenie zakazu konkurencji
Jak wskazałem już wyżej, każdy wspólnik ma prawo żądać wydania spółce korzyści, jakie osiągnął wspólnik naruszający zakaz konkurencji, lub naprawienia wyrządzonej jej szkody. Przy czym, możliwe jest łączne dochodzenie wydania korzyści i odszkodowania, z tym zastrzeżeniem, że przez:
- korzyści, których wydania domaga się powód, należy rozumieć jako osiągnięty przez pozwanego przychód z działalności naruszającej zakaz konkurencji w spółce, a zatem tożsamej do działalności gospodarczej Spółki;
- szkodę, która ma zostać wyrównana, należy rozumieć straty poniesione przez spółkę oraz utracone przez nią korzyści na skutek działalności konkurencyjnej pozwanego wspólnika.
Przykładowo, szkodę spółki może stanowić utrata dochodu wynikająca ze sprzedaży przez pozwanego wspólnika należących do spółki towarów lub usług w ramach działalności gospodarczej tegoż wspólnika. Szkodą taką będzie dla spółki również przychód pozwanego wspólnika z klientów „przejętych” od spółki (wyprowadzonych ze spółki do obsługi w ramach własnej jednoosobowej działalności gospodarczej lub spółki).
Utracone przez spółkę korzyści to natomiast uzyskane przez pozwanego wspólnika, na skutek naruszenia zakazu działalności konkurencyjnej, przychody ze świadczonej przez niego działalności gospodarczej w zakresie tożsamym z dotychczasową działalnością spółki. Przykładowo, w czasie gdy dany wspólnik jest wspólnikiem spółki, bez zgody pozostałych wspólników nie może prowadzić działalności konkurencyjnej względem spółki (w tej samej branży i na tym samym rynku). Jeżeli taką działalność będzie mimo to prowadził, to pozbawi spółki przychodów z pozyskanej przez niego – poza spółką – klienteli.