Zakaz konkurencji w umowie zlecenia

Zastanawiasz się, czy możesz wprowadzić zakaz konkurencji do umowy ze współpracownikiem, który nie jest pracownikiem? Nie wiesz, czy zakaz taki może być stosowany także po zakończeniu umowy zlecenia? A może poszukujesz informacji na temat prawidłowej konstrukcji klauzuli zakazu konkurencji? Z artykułu dowiesz się:

• czy do umowy zlecenia może zostać wprowadzona klauzula zakazu konkurencji,
• jakie elementy należy umieścić w tego typu klauzuli,
• czy zakaz konkurencji może obowiązywać po zakończeniu umowy zlecenia,
• jak dochodzić odszkodowania, gdy w umowie nie zamieszczono zakazu konkurencji.

Umowa zlecenia a dodatkowe klauzule umowne

Do współpracowników wykonujących pracę na podstawie umowy zlecenia, nie stosuje się przepisów wprowadzających ogólny zakaz konkurencji. Chodzi tu zarówno o Kodeks pracy, a także ustawę o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Ta ostatnia bowiem dotyczy stosunków pomiędzy przedsiębiorcami.

Powyższe nie oznacza jednakże, iż nie możesz wprowadzić do tego typu umowy klauzuli zakazu konkurencji. Możliwe jest to w oparciu o tzw. zasadę swobody umów. Jest to jedna z podstawowych zasad prawa cywilnego i oznacza, że prócz elementów obligatoryjnych, umowa stron może zawierać także dowolne, dodatkowe postanowienia. Jedynym warunkiem jest to, aby nie były one sprzeczne z prawem. To zaś nie zakazuje wprowadzenia omawianej klauzuli do umowy cywilnoprawnej. Możesz zatem umieścić ją w treści umowy ze współpracownikiem.

Elementy klauzuli zakazu konkurencji w umowie zlecenia

Ze względu na brak regulacji w tym zakresie, masz dużą swobodę w konstruowaniu takich postanowień. Warto jednak zadbać o możliwe precyzyjną regulację, aby unikać sporów w przyszłości. Powinieneś zatem rozważyć określenie w niej takich elementów, jak:

• przedmiotowy zakres zakazu konkurencji w umowie zlecenia– przede wszystkim należy wskazać dziedziny gospodarki, w jakich obowiązuje zakaz konkurencji,
• funkcjonalny zakres zakazu konkurencji – zakaz ten nie musi być absolutny, strony mogą postanowić, że dotyczyć on będzie jedynie konkretnych form aktywności (np. prowadzenia konkurencyjnej jednoosobowej działalności gospodarczej, zawarcie umowy o pracę z firmą konkurencyjną, itp.),
• czasowy i terytorialny zakres zakazu konkurencji – możesz dodatkowo określić na jakim terytorium i przez jaki okres zakaz konkurencji ma obowiązywać.

Dodatkowo, klauzula zakazu konkurencji może zostać powiązana z klauzulą kary umownej. W takim przypadku, za naruszenie zakazu konkurencji będziesz mógł domagać się kary umownej w z góry ustalonej wysokości. Pamiętaj jednakże, że abyś mógł dochodzić odszkodowania przewyższającego wysokość zastrzeżonej kary umownej, musisz możliwość taką przewidzieć w umowie. Brak takiego zapisu oznaczać będzie, że jedynym świadczeniem, jakiego możesz żądać na wypadek naruszenia zakazu konkurencji, będzie kara umowna. Wynika to z faktu, że kara umowna jest formą zryczałtowanego odszkodowania.

Zakaz konkurencji po ustaniu umowy zlecenia

Zasada swobody umów nie zakazuje wprowadzenia do umowy zakazu konkurencji, który obowiązywać będzie przez pewien okres po jej zakończeniu. Zgodnie jednakże z utrwalonym już w tym zakresie orzecznictwem, zobowiązanie takie musi mieć charakter odpłatny i to pod rygorem nieważności.

Oznacza to, że jeżeli w umowie zlecenia zamieścisz zapis o zakazie konkurencji po jej ustaniu, ale nie będzie on powiązany z wynagrodzeniem na rzecz byłego współpracownika, to klauzula taka nie będzie miała żadnej mocy prawnej (będzie nieważna). Za przyczynę takiego stanu rzeczy przyjmuje się sprzeczność z zasadami współżycia społecznego.

Wynagrodzenie za powstrzymanie się od działalności konkurencyjnej po ustaniu umowy, powinno być ekwiwalentne. Brak wszakże jednoznacznych przesłanek, w jaki sposób ową ekwiwalentność określić. Bez wątpienia musisz mieć na uwadze zakres informacji, jakie twój współpracownik pozyskał w czasie współpracy z tobą, a także korzyści jakie mógłby on osiągnąć, gdyby zakazu konkurencji nie wprowadzono, istotne są również możliwości zarobkowe byłego współpracownika poza branżą, w której zakaz konkurencji ma obowiązywać.

Pomocniczo stosować można zasadę obowiązującą w prawie pracy. Zgodnie z nią, byłemu pracownikowi, który zostaje związany zakazem konkurencji po ustaniu stosunku pracy, przysługuje ekwiwalent w wysokości 25% dotychczas otrzymywanego wynagrodzenia. Przy czym pod uwagę bierze się okres analogiczny do okresu, przez który obowiązywać ma zakaz działalności konkurencyjnej.

Pamiętaj jednakże, iż bezpośrednie przenoszenie takiego rozwiązania nie jest możliwe i każdorazowo należy wysokość ekwiwalentu dostosować do konkretnych okoliczności – ekwiwalent może być zatem niekiedy niższy, a w innych przypadkach wyższy niż ww. 25% dotychczasowego wynagrodzenia. Kwota ta może być również przedmiotem negocjacji między stronami.

Brak zakazu konkurencji w umowie zlecenia

Jeżeli nie wprowadziłeś do umowy zlecenia klauzuli zakazu konkurencji, to mógłbyś dochodzić ewentualnego odszkodowania wyłącznie na zasadach ogólnych. W tym przypadku podstawę stanowiłyby tzw. czyny niedozwolone, czyli bezumowne wyrządzenie szkody innej osobie. Szkoda taka mogłaby wynikać z posłużenia się przez byłego pracownika szczególnego rodzaju wiedzą i doświadczeniem zdobytym w czasie współpracy z tobą. Mogłaby również wynikać z naruszenia tajemnicy przedsiębiorstwa.

Nadto, jeżeli współpracownik taki rozpocząłby prowadzenie działalności gospodarczej, to wiązałyby go zakazy z ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Ta zaś zakazuje m.in. przejmowania cudzych klientów i pracowników.