Zakaz konkurencji w czasie stosunku pracy
Chciałbyś zobowiązać pracowników do powstrzymania się od działań konkurencyjnych? A może zastanawiasz się, czy umowa w tym zakresie jest konieczna? Czy też nie wiesz, jak taką umowę prawidłowo skonstruować? W artykule znajdziesz informacje na temat:
- obowiązku lojalności pracowników względem pracodawcy,
- umownego zakazu konkurencji,
- granic odpowiedzialności pracownika za naruszenie zakazu konkurencji.
Podstawowe obowiązki pracowników – umowa o zakazie konkurencji
Twoi pracownicy, z mocy przepisów Kodeksu pracy, a zatem bez konieczności zawierania dodatkowych umów, mają obowiązek dbać o dobro zakładu pracy, chronić jego mienie oraz zachować w tajemnicy informacje, których ujawnienie mogłoby narazić ciebie, jako pracodawcę na szkodę.
Prowadzenie przez pracownika działalności konkurencyjnej mogłoby zatem naruszać jego obowiązki względem pracodawcy. Niemniej, odpowiedzialność z tego tytułu jest ograniczona w zasadzie do odpowiedzialności dyscyplinarnej. Dlatego też ograniczanie się do polegania wyłącznie na tych przepisach częstokroć będzie niewystarczające, aby ochronić ciebie przed szkodą spowodowaną działalnością konkurencyjną prowadzoną przez twojego pracownika.
Co ważne, obowiązki pracownika do powstrzymania się od działalności konkurencyjnej mogą wynikać również z ustaw szczególnych. Najczęściej chodzi tu o różnego typu pragmatyki służbowe (np. dotyczące urzędników, służby cywilnej, funkcjonariuszy, itp.). Niemniej, nie jest wykluczona odpowiedzialność pracownika z tytułu czynów nieuczciwej konkurencji – o czym przeczytasz w odrębnym wpisie poświęconym temu zagadnieniu.
Co to jest działalność konkurencyjna?
Na wstępie krótkiego wyjaśnienia wymaga pojęcie działalności konkurencyjnej. Przedsiębiorstwa uważane są za konkurencyjne jeżeli działają na tym samym rynku właściwym. Pojęcie to zaś składa się z kilku elementów. Pierwszych z nich jest tożsamość produktów lub usług oferowanych przez dane przedsiębiorstwa (tzw. tożsamość asortymentowa), drugim zaś tożsamość geograficzna rynków na których działa każde z nich – czyli oba przedsiębiorstwa muszą prowadzić działalność na tym samym obszarze, a przynajmniej obarczy te muszą się częściowo pokrywać.
Innymi słowy, aby dany przedsiębiorca był prowadził działalność konkurencyjną względem ciebie, musi oferować produkty lub usługi tego samego rodzaju co twoje oraz na obszarze, na którym działa również twoje przedsiębiorstwo.
Umowny zakaz konkurencji
Większą ochronę daje pracodawcy zawarcie umowy o zakazie konkurencji w czasie trwania stosunku pracy. Przede wszystkim bowiem umowa taka jednoznacznie określa, jaki rodzaj aktywności zawodowej pracownika, poza zakładem pracy, został przez ciebie dopuszczony, a jaki jest zabroniony.
Przykładowo, pracownikowi można zakazać prowadzenia działalności konkurencyjnej wobec pracodawcy, a także świadczenia pracy w ramach stosunku pracy lub na innej podstawie na rzecz podmiotu prowadzącego działalność konkurencyjną względem ciebie.
Co ważne, umowa o zakazie konkurencji z obecnym pracownikiem musi zostać zawarta na piśmie. Brak tej formy oznaczać będzie jej nieważność. Możesz również zawrzeć umowę o zakazie konkurencji z byłym pracownikiem, co omówię w odrębnym wpisie albo właściwe im klauzule połączyć w jednej umowie.
Odpowiedzialność za naruszenie zakazu konkurencji
Jeżeli poniosłeś szkodę wskutek naruszenia przez twojego pracownika zakazu konkurencji przewidzianego w umowie, możesz dochodzić od tego pracownika wyrównania tej szkody na zasadach określonych dla odpowiedzialności materialnej pracowników. Powyższe przepisy wyznaczają kilka istotnych zasad tejże odpowiedzialności. Mianowicie:
- pracownik ponosi odpowiedzialność za szkodę w granicach rzeczywistej straty poniesionej przez pracodawcę, a zatem nie za utracone korzyści, w grę zatem wchodzi tylko ewentualna strata, nie zaś utracony (nieosiągnięty) przez ciebie zysk,
- naprawienie szkody w pełnej wysokości jest co prawda możliwe, jednakże następuje wyłącznie w sytuacji umyślnego wyrządzenia tej szkody przez pracownika. Niemniej, z uwagi na fakt, że pracownik zawiera odrębną umowę o zakazie konkurencji, naruszenie jej zazwyczaj będzie świadome, a zatem zawinione.