Czy zakaz konkurencji i tajemnica przedsiębiorstwa to jedno i to samo?

Zastanawiasz się, czym różni się zakaz konkurencji od obowiązku zachowania tajemnicy przedsiębiorstwa? Nie wiesz, czy ograniczenia te pokrywają się, czy też mają jedynie części wspólne? Chcesz się upewnić, kogo obowiązują poszczególne klauzule? Z mojego artykułu dowiesz się:

• jakie podobieństwa są między zakazem konkurencji a tajemnicą przedsiębiorstwa,
• czym różnią się między sobą zakaz konkurencji i tajemnica przedsiębiorstwa,
• kto i w jakich przypadkach zobowiązany jest do przestrzegania zakazu konkurencji lub tajemnicy przedsiębiorstwa.

Podobieństwa pomiędzy tajemnicą przedsiębiorstwa a zakazem konkurencji

Zarówno zakaz konkurencji, jak i tajemnica przedsiębiorstwa mają za zadanie chronić przedsiębiorców przed określonymi zachowaniami innych uczestników obrotu gospodarczego. Z jednej zatem strony możesz dzięki nim dochodzić odszkodowania za szkody wyrządzone tobie praktykami naruszającymi uczciwą konkurencję, z drugiej zaś zapewnić sobie określoną pozycję na rynku. Celem ich jest zatem dbałość o interes przedsiębiorcy. Prócz wspólnego celu można wskazać na dalsze zbieżności, którymi są:

• zakaz wykorzystywania informacji jednego przedsiębiorcy we własnej działalności, bądź przekazywania ich podmiotom trzecim, w szczególności konkurentom – tajemnica przedsiębiorstwa wprost zakazuje ujawniania, wykorzystywania i pozyskiwania informacji nią chronionych, jednakże istotą wprowadzenia zakazu konkurencji jest m.in. uniemożliwienie wiedzy i doświadczenia zdobytego u jednego przedsiębiorcy poza jego strukturami,
• ograniczenie swobody prowadzenia działalności gospodarczej i zawodowej – zakaz konkurencji wyłącza możliwość podejmowania określonych zadań, zaś tajemnica przedsiębiorstwa nie pozwala na wykorzystywaniu know-how innego przedsiębiorcy w tego typu działalności,
• możliwość podnoszenia roszczeń względem osoby, która naruszyła dany obowiązek – roszczenia te mogą wynikać z ustawy (np. ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji przewiduje roszczenia za naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa, Kodeks spółek handlowych wprowadza obowiązek odszkodowawczy dla członków zarządu i likwidatorów spółki z o.o. naruszających zakaz konkurencji), bądź z umowy (np. klauzula kary umownej powiązanej z naruszeniem ww. ograniczeń),
• oba ograniczenia mogą zostać wyłączone poprzez zgodę właściwego podmiotu.

Różnice pomiędzy zakazem konkurencji, a tajemnicą przedsiębiorstwa

Wśród podstawowych różnic wymienić należy przede wszystkim inny krąg podmiotów, do których każde z ograniczeń jest kierowane, a także inną podstawę prawną:

• obowiązek przestrzegania tajemnicy przedsiębiorstwa dotyczy każdej osoby, która ma do niej dostęp, za wyjątkiem sytuacji, w których ustawa albo zgoda podmiotu uprawnionego dopuszczają jej wykorzystanie. Zakaz konkurencji nie jest powszechny (wiąże np. członków zarządu spółki z o.o.),
• obowiązek przestrzegania tajemnicy przedsiębiorstwa wynika wprost z przepisów prawa, natomiast zobowiązanie danej osoby do przestrzegania zakazu konkurencji w większości przypadków wymaga zawarcia odrębnej umowy (np. z pracownikiem albo byłym pracownikiem, współpracownikiem, kontrahentem, itp.),
• tajemnica przedsiębiorstwa nakierowana jest na ochronę istotnych z punktu widzenia przedsiębiorcy informacji, natomiast zakaz konkurencji dotyczy ograniczenia podejmowania określonych czynności zawodowych przez związane nim podmioty, nawet jeżeli nie miały one dostępu do tajemnicy przedsiębiorstwa,
• naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa może stanowić przestępstwo, brak jest natomiast wprost przepisów karnych penalizujących naruszenie zakazu konkurencji,
• niekiedy wprowadzenie do umowy zakazu konkurencji może zostać uznane za działanie naruszające uczciwe praktyki rynkowe. Zakaz konkurencji nie może bowiem w sposób nieuzasadniony ograniczać dostępu do rynku. Przyjmuje się także, iż zakaz konkurencji wprowadzony na okres po ustaniu współpracy powinien być odpłatny. Nieprzestrzeganie tych zasad może prowadzić do stwierdzenia nieważności danej klauzuli lub umowy o zakazie konkurencji, a podmiot który go narzucił sam może ponieść konsekwencje.

Jak wynika z powyższego, obie instytucje mają zarówno cechy wspólne, jak i istotne różnice. Dlatego też żadna z nich nie może zastępować drugiej. Jeżeli zatem zamierzasz zapewnić sobie jak najszerszą ochronę, warto abyś w umowie przewidział postanowienia odnoszące się do obu omówionych powyżej kwestii.

Co prawda, obowiązek ochrony tajemnicy przedsiębiorstwa obowiązuje z mocy prawa, jednakże w umowie może on zostać uściślony, np. w zakresie tego jakie informacje traktowane są za tajemnicę przedsiębiorstwa, a także przez jaki okres obowiązują ograniczenia w wykorzystywaniu tychże informacji.

Podobnie rzecz się ma z klauzulą zakazu konkurencji. W tym przypadku pamiętaj jednakże o kilku dodatkowych sprawach. Po pierwsze, ustawowy zakaz działalności konkurencyjnej dotyczy tylko niewielkiej grupy podmiotu, a zatem w większości przypadków jego wprowadzenie wymagać będzie od ciebie zawarcia dodatkowej umowy.

Po drugie natomiast, w niektórych przypadkach ustawodawca narzuca określone rozwiązania, które należy stosować wprowadzając zakaz konkurencji do umowy. Powyższe dotyczy w szczególności umów o zakazie konkurencji zawieranych z pracownikami i byłymi pracownikami. Niekiedy ustawodawca wprowadza również definicję działalności konkurencyjnej, jak np. w przepisach Kodeksu spółek handlowych wprowadzających ów zakaz dla członków zarządu spółki z o.o. Postanowienia zawieranych przez ciebie umów powinny zatem uwzględniać treść odpowiednich przepisów prawa.